NGUYỄN BÍNH – TRỌNG THƠ HƠN TIỀN

Câu chuyện văn chương.

Nhà thơ Nguyễn Bính và tác phẩm của ông đã đồng hành thân thiết với nhiều thế hệ gần một thế kỷ qua. Nhưng Nguyễn Bính vẫn luôn là nhà thơ cô đơn và cô độc.

Ông cô độc cả về cảnh ngộ và tâm trạng thi sĩ. Là một lữ khách giang hồ ra Bắc vào Nam, chỉ trong vòng 15 năm ông đã đi suốt dọc chiều dài đất nước, lúc ở Hải Phòng, Bắc Giang, lúc ở Thái Nguyên, Hà Nội, lúc lại nhảy tàu vào Huế hứng mưa dầm gió bấc, rồi tất tả phương Nam nơi miệt vườn Lục tỉnh... ở đâu ông đến cũng sống được là nhờ có thơ. Lưng vốn thơ tình được nhiều người mến mộ. Có lúc ông ở trọ một mình lo toan một mình cho kế sinh nhai bằng chữ nghĩa. Hồi ông vô Sài Gòn năm 1939 – 1940 có lúc ông phải mặc cả, ngả giá bán từng câu thơ đăng báo để có tiền trang trải cho cuộc sống như một hành khất giang hồ giữa chốn phồn hoa Sài Gòn xưa. Tiền thì ít, khó kiếm nhưng:

“Vẫn dám tiêu hoang cho đến hết

Ngày mai ra sao rồi hãy hay...”

(Hành phương Nam).

Tiền không có nhưng ông vẫn trọng thơ, trọng chữ nghĩa hơn tiền. Coi khinh bọn định giá văn chương...! Có một giai thoại kể rằng:

Năm nọ ông chủ bút tờ Dân báo đặt Nguyễn Bính một bài thơ để đăng trên trang đầu số đặc biệt tết Giáp Thân (1944). Ông chủ bắt Nguyễn Bính sửa đi sửa lại 2 câu cuối của bài thơ đến 3 lần. Khi báo in ra Nguyễn Bính đến đòi nhuận bút. Ông chủ báo đưa 10 đồng, Nguyễn Bính chê ít không nhận. Ông chủ báo nói: “Với các văn sĩ nổi tiếng tôi chỉ trả có 5 đồng...”. Nguyễn Bính lập tức ném xấp tiền xuống đất rồi ra về. Ngay chiều hôm đó, tòa soạn Dân báo phải cử người đến xin lỗi Nguyễn Bính và trả ông 50 đồng...! Có lúc túng tiền Nguyễn Bính còn bò ra 5 ngày để chép tay tập thơ “Lỡ bước sang ngang” với chữ ký của mình để “bán đấu giá” kiếm thêm tiền. Kiếp giang hồ nhiều khi thi sĩ bơ vơ nơi sông khách:

“Quê người đứng ngắm mây lưu lạc

Bến cũ nằm nghe sóng lỡ làng...”

Lại có lúc đơn chiếc đến tê dại trên sân ga:

“Chân bước hững hờ theo bóng lẻ

Một mình làm cả cuộc phân ly...”

Nguyễn Bính yêu nhiều, yêu si mê, đã hiến cho tình yêu nhiều bài thơ đặc sắc, nhưng ông mãi mãi là người cô đơn trong tình yêu. Là người luôn coi trọng chữ nghĩa, coi trọng giá trị văn chương hơn tiền bạc. Đó là cốt cách của một “Thi Nhân Việt” của thế kỷ 20.

Ông mất đúng vào sáng 30 tết Bính Ngọ (1966) tức là ngày cuối cùng của năm Ất Tỵ (20/01/1966). “Con người tài tử, từng giang hồ mưa gió bốn phương ấy lại thổ huyết chết vì một luồng gió độc trong vườn quê”.

Vũng Tàu, ngày cuối năm Đinh Dậu 2017.

PHẠM XUÂN KHU